Bu çalışmanın amacı, bütün dünyada gerçekleştirilen Osmanlı araştırmalarının eksiksiz, sürekli güncel tutulan  ve İnternet'ten sorgulanabilir bir bibliyografyasını oluşturmak ve aynı zamanda, bu bibliyografyaya dayalı olarak,  Osmanlı araştırmalarının belli aralıklarla istatistik metotları kullanılarak  değerlendirmesini  yapmaktır. Tabii olarak, hem bibliyografya hem de yapılacak istatistiki değerlendirmelerin  bundan sonraki Osmanlı araştırmalarına zemin ve hareket noktası teşkil etmesi öngörülmüştür. 

Neden böyle bir proje? Bilindiği gibi, Osmanlı İmparatorluğu, Balkanlar, Ortadoğu ve Kuzey Afrika'yı içine alan geniş bir coğrafyada, 600 yıl (1300-1920) hüküm sürmüştü. Osmanlı yönetiminde uzun süre göreli bir istikrara sahip olan bu  coğrafya, bugün dünyanın en problemli ve sık sık sıcak çatışmaların yaşandığı bölgelerinden biri konumundadır. Bölgede bugün yaşanan problemlerin iyi anlaşılması ve dolayısıyla çözümleri  çoğu kere Osmanlı tarihinin iyi bilinmesine bağlıdır. Bu durum Osmanlı Tarihini önemli bir entelektüel ilgi alanı haline getirmektedir. Ayrıca, Osmanlı mirasçılarından biri olan Türkiye Cumhuriyeti, bölgede mevcut uluslar arası problemlerden  bazılarında doğrudan (mesela, Ermeni Meselsi, Kıbrıs Meselesi)  bazılarında ise dolaylı (Mesela, Bosna-Hersek, Filistin-İsrail)  olarak taraf konumdadır. 

İşte, Türkiye'yi de ilgilendiren bölgedeki  problemlere çözüm arayışlarında Türkiye'nin reaksiyon göstermekten öte  pro-aktif rol alabilmesi, dünyada yapılan Osmanlı araştırmalarını iyi bilmesine ve dahası bu araştırmalara öcülük etmesine bağlıdır. 

Ayrıca, Türkiye'nin iki yüzyıldır devam eden bir modernleşme (Batılılaşma) problemi vardır ki, bu problem de Osmanlı tarihiyle çok yakından ilgilidir. Türkiye'nin bu bakımdan da dünyada yapılan Osmanlı araştırmalarını iyi bilmesi ve bu araştırmalara öncülük etmesi gerekmektedir.  

Konunun bu derce önemine karşılık, şimdiye kadar kapsamlı bir Osmanlı araştırmaları bibliyografyası hazırlanmamıştır. Dar kapsamlı olarak hazırlanan çeşitli basılı bibliyografyalar, şüphesiz bir ihtiyaca cevap vermiş olmakla birlikte,  değişik yerlerde dağınık  olarak kalmışlardır. Bunlardan hareketle bir istatistiki değerlendirme yapmak ise söz konusu değildir. 

 İste, bu proje kapsamında hazırlanan elektronik bibliyografya ve  ona dayalı olarak yapılacak değerlendirmeler, bu alanda var bu boşluğu doldurarak, hem Türkiye'nin ilgili olduğu uluslar arası problemlerin çözümünde  pro-aktif rol almasına hem de kendi  modernleşme probleminin çözümüne önemli katkı  sağlayacaktır. 

Yöntem

Çalışmada, Türkiye'de Osmanlı araştırmalarıyla ilgili yazılmış kitap, makale ve tezlere ait bibliyografik künyeler aşağıda açıklanan iki yöntemle, Editörler Prof. Dr. Bahaeddin Yediyıldız Prof. Dr. Halil İnalcık ve Yard. Doç. Dr. Ramazan Acun'un gözetim ve denetiminde derlenmiş ve yine Yard. Doç. Dr. Ramazan Acun tarafından tasarım ve uygulaması yapılan bibliyografik bir veri tabanına Dr. Acun'un gözetim ve denetiminde emeği geçenler kısmında adları verilen H. Ü. Tarih Bölümü öğrenci ve Araştırma Görevlileri tarafından girilmiştir.

Veri tabanına yüklenen veriler temel olarak iki yöntemle derlenmiştir:

Birinci yöntemde Osmanlı araştırması yapan bütün kurum ve kuruluşlara, Prof. İnalcık ve Prof. Yediyıldız tarafından 10.11.1998 tarihinde bir mektup yazılarak, yukarıda amaçları açıklanan çalışmanın kurum/kuruluşdaki ilgililere duyurulması, kurum/kuruluşdaki mevcut elemanların, yüksek lisans ve doktora öğrencilerinin ya da kurum/kuruluş eski mensuplarının son yetmiş beş yılda Osmanlı araştırmalarına yaptıkları katkıların listelerinin ve ayrıca bu çalışmaların özelliklerini ve orijinal yönlerini vurgulayan kısa değerlendirmelerinin hazırlattırılması, ve böylece kurum/kuruluşun son yetmiş beş yılda Osmanlı araştırmalarına yaptığı katkının belirlenmesi hususunda yardımcı olmaları ve elde edilen sonuçların Şubat 1999 sonuna kadar kendilerine ulaştırılması istirham edilmiştir. 

İkinci yöntemde ise Prof. Yediyıldız, 1998-1999 Bahar döneminde kendisinin vermekte olduğu Tarih Yazıcılığı II ve Osmanlı Tarihi Semineri derslerini alan öğrencilere, Osmanlı ile ilgili çalışmaları tespit edip derlemeleri için ödevler vermiştir. Bu kapsamda, daha önce hazırlanmış tarih bibliyografyaları, tarih yayınlarını kapsayan indeksler, tarih yayını yapan yayın evlerinin katalogları,Osmanlı tarihi konusunda makale yayınlayan dergiler ve YÖK'ün tezler katalogu taranmıştır. Veri derleyen öğrencilerin listesi için bkz. emeği geçenler.

Derlenen veriler düzenli olarak dosyalanmış ve buradan da mükerrer girişleri önleyecek şekilde programlanmış olan veri tabanına yüklenmiştir. Veri tabanına girilen künyelere konu başlıkları verilirken Prof. İnalcık ve Prof. Yediyıldız başkanlığında H.Ü. Tarih Bölümü Öğretim Üyelerinden oluşan bir ekip tarafından hazırlanan Konu Başlıkları kullanılmıştır.

Arkaplan

Türk Tarih Kurumu tarafından düzenlenen Türk Tarih Kongrelerinin XIII.sü Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu'nun 700.yıldönümü münasebetiyle, 4-8 Ekim 1999 tarihleri arasında toplanması kararlaştırılmış ve kongrenin ana konusu da, "Cumhuriyet Döneminde Osmanlı Araştırmaları" olarak belirlenmişti. Son elli yılda gerçekleştirilen Osmanlı Araştırmalarının genel bir değerlendirmesini yapmak üzere, Kongre Tertip Heyeti tarafından, Osmanlı araştırmaları yürüten her ülkedeki bir Osmanlı tarihçisinden,ülkesindeki son yetmiş beş yıllık Osmanlı araştırmalarını kapsamlı ve derinliğine tahlil eden bir rapor hazırlaması talep edilmişti. Her biri 50-60 sayfa civarında olacak bu raporların kongre öncesinde yayımlanması ve Kongrede bunların  sadece özetlerinin tebliğ olarak sunulması öngörülmüştü.

"Cumhuriyet Döneminde Türkiye'de Osmanlı Araştırmaları" konusundaki raporun ise Prof. Dr. Halil İnalcık ve Prof. Dr. Bahaeddin Yediyıldız tarafından hazırlaması talep edilmiştir. Prof. İnalcik ve Prof. Yediyıldız yaptıkları ön değerlendirmede bu raporda

-bir yandan söz konusu alanda araştırma yapan kurumların, düzenlenen  Kongre ve Sempozyumların ve yayımlanan dergilerin,

-diğer yandan da, Osmanlı toplumu ve kültürünün her hangi bir  yönü üzerinde gerçekleştirilmiş olup, gerek metot ve gerek ele alınan konu bakımından, özgün ve seviyeli ferdî ya da ortak araştırmaların tamamının değerlendirilmesinin bulunmasının gerektiği ve bunun da ancak bilgisayar desteğiyle gerçekleştirilebileceği sonucuna varmışlardır.

Bu maksatla katkısı istenen Dr. Acun, İnternet'ten de sorgulanabilen bir bibliyografik veri tabanının bu iş için uygun olacağı teklifini yapmış, uygun görülmesi üzerine de veri tabanının tasarım ve uygulamasını gerçekleştirmiştir

Bütün çalışma bu aşamaya, sıfır bütçeyle, bütün emeği geçenlerin her bakımdan fedakar çalışmaları sonucunda getirilmiştir.  

Söz konusu bu değerlendirme gerçekten de yapılmış ve Prof. Dr. Halil İnalcık ve Prof. Dr. Bahaeddin Yediyıldız  tarafından bir rapor halinde 4-8 Ekim 1999 tarihleri arasında toplanmış olan XIII. Türk Tarih Kongresi'ne sunulmuştur.

Mektup Gönderilen Kurum ve kuruluşların Listesi

BEŞERİ VE SOSYAL BİLİMLERLE İLGİLİ BÜTÜN FAKÜLTE VE KURUMLAR

o       EDEBİYAT VE FEN-EDEBİYAT FAKÜLTELERİ

• Dekanlıklar
• Tarih Bölümleri
• Sanat Tarihi Bölümleri
• Türk Dili ve Edebiyatı Bölümleri
• Türkiyat Araştırmaları Enstitüleri
• Osmanlı Tarihi Araştırmaları Merkezi (OTAM)
• Sosyoloji Bölümleri
• Etnoloji Bölümleri
• Folklor-Halk Bilimi Bölümleri
• İ.Ü. İKTİSAT FAKÜLTESİ
  • Sosyoloji Bölümü
  • İktisat Bölümü
• HUKUK FAKÜLTELERİ
• SİYASAL BİLGİLER FAKÜLTELERİ
• İLAHİYAT FAKÜLTELERİ
• ATATÜRK KÜLTÜR DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU
  • Türk Tarih Kurumu
  • Atatürk Kültür Merkezi
  • Türk Dil Kurumu
• İSLAM KONFERANSI TEŞKİLATI İSLAM TARİH, SANAT VE KÜLTÜR RAŞTIRMA MERKEZİ (İRCİCA)
• TÜRKİYE EKONOMİK VE TOPLUMSAL TARİH VAKFI
• TÜRK DÜNYASI ARAŞTIRMALARI VAKFI
• OSMANLI ARAŞTIRMALARI VAKFI
• BELEDİYELERİN KÜLTÜR DAİRELERİ

Mektup Metni

Türk Tarih Kurumu'nun düzenlemekte olduğu XIII. Türk Tarih Kongresi, Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu'nun 700.yıldönümü münasebetiyle, 4-8 Ekim 1999 tarihleri arasında toplanacaktır.  

Bu kongrenin ana konusu, "Cumhuriyet Döneminde Osmanlı Araştırmaları "dır. Son elli yılda gerçekleştirilen Osmanlı Araştırmalarının genel bir değerlendirmesini yapmak üzere, Kongre Tertip Heyeti tarafından, Osmanlı araştırmaları yürüten her ülkedeki bir Osmanlı tarihçisinden, ülkesindeki son yetmiş beş yıllık Osmanlı araştırmalarını kapsamlı ve derinliğine tahlil eden bir rapor hazırlaması talep edilmiştir. Her biri 50-60 sayfa civarında olacak bu raporlar kongre öncesinde yayımlanacak, Kongrede bunların sadece özetleri tebliğ olarak sunulacaktır. "Cumhuriyet Döneminde Türkiye'de Osmanlı Araştırmaları" konusundaki rapor tarafımızdan hazırlanacaktır. Bu raporda,

 -bir yandan söz konusu alanda araştırma yapan kurumların, düzenlenen Kongre ve Sempozyumların ve yayımlanan dergilerin,

-diğer yandan da, Osmanlı toplumu ve kültürünün her hangi bir yönü üzerinde gerçekleştirilmiş olup, gerek metod ve gerek ele alınan konu bakımından, özgün ve seviyeli ferdî ya da ortak araştırmaların tamamı değerlendirilmeye çalışılacaktır. Öyle umuyoruz ki, bu çalışma, sizlerin de katkılarıyla daha eksiksiz olma şansına sahip olacaktır.

Bundan sonraki Osmanlı Araştırmalarına zemin ve hareket noktası teşkil edecek bu kapsamlı çalışmada, kurumunuzun ve kurumunuz mensuplarının tam olarak yerlerini alabilmesi amacıyla, yukarıda belirtilen çerçevede,

-konunun kurumunuzdaki ilgililere duyurulması,

       -mevcut elemanlarınızın, yüksek lisans ve doktora öğrencilerinizin ya da kurumunuz eski mensuplarının son yetmişbeş yılda Osmanlı Araştırmalarına yaptıkları katkıların listelerinin ve ayrıca bu çalışmaların özelliklerini ve orijinal yönlerini vurgulayan kısa değerlendirmelerinin hazırlattırılması,

-ve böylece kurumunuzun son yetmiş beş yılda Osmanlı araştırmalarına yaptığı katkının belirlenmesi hususunda yardımcı olmanızı ve elde edilen sonuçları Şubat 1999 sonuna kadar aşağıdaki adrese ulaştırma lütfunda bulunmanızı istirham ediyoruz. Söz konusu tespit ve değerlendirme çalışmalarına katkıda bulunanların isimleri "Cumhuriyet Döneminde Osmanlı Araştırmaları" bölümünün baş kısmında liste hâlinde verilecektir.

  İlginiz için şimdiden şükranlarımızı bildirir, çalışmalarınızda başarılar dileğiyle selam ve saygılarımızı sunarız.

Prof.  Dr.  Bahaeddin YEDİYILDIZ                             Prof.  Dr.  Halil İNALCIK